Djokovic và nghệ thuật trả giao bóng

Trả giao là vũ khí chớp nhoáng trong quần vợt. Các tay vợt ATP thường giao bóng một với vận tốc khoảng 190 km/h, tức là 53 m/s. Sân quần vợt dài gần 24m, tức là các tay vợt thường chỉ có nửa giây để trả giao. Tay vợt trả giao tốt vừa phải biết phán đoán hướng bóng, vừa di chuyển linh hoạt để trả bóng trong sân.
 

Theo thống kê của Infosys, Djokovic giành tỷ lệ thắng điểm trả giao bóng một trong sân cao nhất, lên tới 52%. Tức là mỗi khi trả bóng một vào trong sân, anh đứng trước 52% cơ hội thắng điểm đó. Dominic Thiem nói: "Nếu không giao bóng cực kỳ tốt trước Djokovic, tôi sẽ phải đánh bóng bền với anh ấy".

Kể từ năm 2018 đến nay, tỷ lệ trả giao bóng một ăn điểm của Djokovic đạt 33,5%, chỉ kém Rafael Nadal với 34,7%. Tỷ lệ thắng game trả giao (break) của tay vợt Serbia lên tới 31,2%, chỉ đứng sau Diego Schwartzman (31,8%) và Nadal (34,9%). Trung bình cứ ba game đối thủ giao bóng, Djokovic lại giành break.

Cách trả giao đã thay đổi trong vài chục năm qua. Điểm cốt lõi nằm ở tư thế chuẩn bị, khi tay vợt đương đại đứng dạng rộng chân và hạ thấp trọng tâm hơn. Tư thế hiện đại giúp các tay vợt tích trữ nhiều năng lượng hơn, đồng thời phản xạ nhanh hơn với đường bóng. Tư thế này đòi hỏi tay vợt phải phát triển các bó cơ chân, chịu áp lực từ trọng tâm thấp. Ngày nay quần vợt ngày càng chú trọng vào thể lực, các tay vợt hưởng lợi nhiều từ tư thế đó.

Djokovic cũng không phải ngoại lệ. Anh sở hữu bộ pháp (footwork) tốt bậc nhất ATP, với đôi chân linh hoạt và dẻo dai. Djokovic thường dạng chân rộng gấp đôi chiều dài vai, tập trung tối đa vào người giao bóng. Cũng như bất cứ tay vợt nào khác, Djokovic bắt đầu nhún chân lấy đà khi đối thủ tung bóng lên cao nhất, rồi dùng mũi chân bật lên một chút tạo đà di chuyển sang hai bên.
 

Điểm khác biệt giữa Djokovic với các tay vợt khác nằm ở khả năng phán đoán khi anh nhảy lên. Tay vợt 33 tuổi không chỉ nhảy tại chỗ, mà nhảy sang hai bên, tùy vào cách anh phán đoán đường bóng. Theo chuyên gia thể thao Mark Kovacs, Djokovic đọc đường bóng chỉ trong vài phần trăm giây. "Phần lớn tay vợt không phản xạ theo đường bóng giao", Kovacs nói với NYTimes tháng 9/2018. "Họ phản xạ theo hướng cử động cơ thể của người giao. Những tay vợt trả giao giỏi nhất sở hữu bộ óc phán đoán tốt nhất".

Djokovic học thống kê để nghiên cứu xu hướng giao bóng của đối thủ trong thời điểm cụ thể, từ cách tung bóng đến chuyển động của vợt người giao. Anh nhìn vào tư thế của hông, vai đối thủ, rồi đoán xem họ sẽ làm gì, chẳng hạn như khi tỷ số là 30-40. Những chi tiết này giúp Djokovic đoán được đối thủ sẽ giao về phía nào, với quỹ đạo bóng thẳng hay xoáy ra sao. "Những tay vợt như Djokovic đều biết điều gì sẽ xảy ra, trước khi nó xảy ra", Kovacs nói thêm.

Tại chung kết Wimbledon 2019, Federer cầm giao và chỉ cách chức vô địch một điểm thắng (championship point). Tay vợt Thụy Sỹ kiếm hai cơ hội như thế. Ở pha giao bóng một đầu tiên, anh giao về góc chữ T, trong khi Djokovic phán đoán ngược hướng. Nhưng, bóng lại rúc lưới. Ở cú giao bóng một tiếp theo của Federer, Djokovic nhảy sang bên phải khi bóng mới chỉ chạm mặt vợt đối thủ. Lần này Djokovic đoán đúng và trả bóng trong sân. Federer nóng vội lên lên lưới và để đối thủ đánh chéo sân ghi điểm.

Djokovic còn đoán đúng hướng giao bóng của Federer khi anh giành break cũng trong game đó. Khi bóng chạm vợt đối thủ, tay vợt Serbia luôn di chuyển về một trong hai bên. Còn Federer không phải lúc nào cũng vậy. Ở game tiếp theo, tay vợt Thụy Sỹ nhiều lần bị động trước cú giao của Djokovic.

Một điểm mấu chốt khác dẫn tới thành tích nổi trội của Djokovic trong trả giao là điểm rơi bóng. Anh hiếm khi trả giao với mục đích ghi điểm, bằng cách đưa bóng về gần dây. Cách này thường được Andre Agassi sử dụng vào những năm 90 của thế kỷ trước. Khi đó, phần lớn các tay vợt dùng vợt dây cước tự nhiên, thay vì cước poly như hiện nay. Không như Agassi, Djokovic trả giao ở khoảng giữa lưới và dây cuối sân. Bóng thường rơi về phía trái tay của đối thủ. Djokovic tuân thủ tuyệt đối chiến thuật này. Bởi khi hóa giải được cú giao, anh không ngại đánh bóng bền với bất kỳ ai.
 

Tâm lý thi đấu là vũ khí bổ trợ cho khả năng trả giao của Djokovic. Sau khi quật ngã Federer ở Wimbledon 2019, tay vợt Serbia nói: "Federer giao quá tốt. Tôi khó đọc được những quả giao của anh trong suốt trận đấu. Nhưng tôi luôn cố gắng không đánh mất niềm tin vào bản thân. Tôi giữ bình tĩnh, cố gắng trả bóng lại trong sân. Càng rơi vào khoảnh khắc khó khăn, tôi càng phải tự động viên bản thân. Trong cả ba loạt tie-break, tôi đều đánh tốt nhất có thể".

Djokovic thắng Federer với tỷ số 7–6(5), 1–6, 7–6(4), 4–6, 13–12(3) và lần thứ năm vô địch Wimbledon. Nhưng trận đánh đó không phải màn thể hiện tốt nhất của Djokovic ở chung kết một giải Grand Slam năm ngoái.

Khả năng trả giao của Djokovic đạt đỉnh ở chung kết Australia Mở rộng 2019, trước Nadal. Trên đường tới chung kết, Nadal thắng 66 game giao liên tiếp, nhờ những điều chỉnh tích cực về giao bóng. Nhưng trước Djokovic, tay vợt Tây Ban Nha thua năm trong 13 game giao. Nadal thua chỉ sau hai tiếng, với tỷ số 3-6, 2-6, 3-6.
 

Nadal cũng được coi là một trong những tay vợt trả giao hay nhất ATP. Thống kê cho thấy "Vua Đất Nện" không thua kém Djokovic ở các chỉ số quan trọng. Phương pháp của Nadal là đứng sâu sau dây cuối sân, có lúc tới hơn sáu mét và khuất khỏi tầm nhìn camera. Thông thường, các tay vợt chỉ đứng sau dây từ một đến hai mét. Nadal làm vậy để vừa có thêm thời gian trả bóng, vừa có thể đánh bóng ở độ cao thấp hơn. Anh trả giao với những cú đánh xoáy và uy lực về cuối sân đối thủ. Không phải tay vợt nào cũng đủ khỏe để trả giao tầm xa và chính xác như Nadal.

Nhưng chiến thuật của Nadal có nhược điểm, chẳng hạn như anh dễ bị đối thủ giao bóng thấp tay ở gần lưới. Một cú giao khác khắc chế phương án phòng thủ của Nadal là giao xoáy ra hai biên, với lực nhẹ hơn. Djokovic thường giao bóng một với vận tốc khoảng 190 km/h. Nhưng khi đụng Nadal, tay vợt Serbia chỉ giao khoảng 170 km/h. Một khi phải trả giao ở xa lưới và lệch sang biên, Nadal khó trở lại vị trí phòng thủ hơn cho những cú đánh tiếp theo. Phương pháp này được Djokovic sử dụng ở chung kết Australia Mở rộng 2019, cũng như các trận đối đầu Nadal khác.

Còn chiến thuật trả giao của Djokovic đến nay chưa lộ điểm yếu. Năm 2019, tỷ lệ thắng điểm break-point của tay vợt Serbia lên tới 49%. Cứ có hai cơ hội giành break, anh lại thắng một game giao của đối thủ.

John Isner là tay vợt giao bóng giỏi nhất ATP, với tỷ lệ ăn điểm trực tiếp (ace) trong một năm qua cao nhất với 25,4%. Trung bình bốn pha giao bóng một, tay vợt cao 2,08m lại ghi điểm ace.  Tỷ lệ thắng game giao của anh cũng cao nhất hai năm qua, lần lượt 93,6% và 94,1%. Khi được hỏi về những tay vợt trả giao giỏi nhất, Isner nói với ESPN tháng 9/2018: "Djokovic là số một, số hai và số ba luôn. Anh ấy là tay vợt trả giao giỏi nhất mà tôi từng đối mặt".